Open been

Een ‘open been’ is een wond (zweer) aan het onderbeen die niet of moeilijk vanzelf geneest. De zweer is ontstaan door stoornissen in de aderen (die verantwoordelijk zijn voor de afvoer van bloed uit de benen) of slagaderen (verantwoordelijk voor de aanvoer van bloed) of door afwijkingen in de kleine bloedvaatjes. Meestal gaat het om een afvoerstoornis. In staande houding moeten de aderen het bloed tegen de zwaartekracht in van de voet naar het hart transporteren. Door het spannen van de kuitspieren wordt het bloed omhoog geperst. Kleppen in de aderen zorgen ervoor dat het bloed niet terug kan stromen. Deze kleppen kunnen gaan lekken (met als gevolg spataderen) of stukgaan (bijvoorbeeld door een trombose been). Een stoornis in de aanvoer van bloed berust gewoonlijk op een vernauwing in de slagaderen. Omdat dit een minder vaak voorkomende oorzaak van een open been is, wordt die hier verder niet besproken. Hoe vaak een open been voorkomt, is niet precies bekend. Men schat dat deze aandoening voorkomt bij 1 à 2% van de bevolking (circa 200.000, voornamelijk oude mensen).

Wat zijn de verschijnselen ?

Een ‘open been’ onderscheidt zich niet van andere zweren die door infecties zijn ontstaan. Wat wel opvalt, is dat de zweer meestal niet pijnlijk ís. Als de rand van de zweer ondermijnd is, wijst dat op een slechte genezingstendens. De zweer ligt vaak in een huidgebied dat meer tekenen vertoont van een chronische afvoerstoornis. De belangrijkste daarvan is oedeem, een vochtophoping in het been. Door de verminderde bloedafvoer kunnen de onderbenen in de loop van de dag dik worden en kunt u er putjes in duwen. Bij mensen die een trombose hebben gehad, is het oedeem in het algemeen nog duidelijker aanwezig. Spataderen zijn vaak de eerste verschijnselen van een afvoerstoornis van het bloed uit het been. Sommige mensen hebben geen klachten, anderen ervaren een loom en zwaar gevoel in de benen of zelfs een pijnlijk, stekend gevoel.

Hoe ziet de behandeling eruit?

De behandeling van een open been hangt af van de oorzaak. Bij een gestoorde bloedafvoer door kapotte kleppen in de aderen wordt in eerste instantie het overtollige vocht uit het been verwijderd. Daartoe worden drukverbanden (zwachtels) om de onderbenen aangelegd. Het verband moet een zodanige druk in het been geven dat het vocht wordt teruggedrongen en de afvoer van bloed via de aderen wordt bevorderd, terwijl de slagaderen niet worden dichtgedrukt. Essentieel hierbij is dat u in beweging blijft. Dat bevordert de werking van de spierpomp in de kuiten. De drukverbanden kunt u ’s nachts laten zitten. Het enige nadeel is dat ze door een arts of een met de techniek ervaren verpleegkundige moeten worden aangelegd. Zo’n drukverband kan ongeveer één week blijven zitten.

De lokale behandeling van de zweer zelf is minder belangrijk. Wel moet de wond goed schoon worden gehouden. Wat u op de wond aanbrengt, maakt in wezen niet uit. Als de zweer veel vocht of pus produceert, kunt u als wondafsluitend verband een soort kaasplak gebruiken. Dat voorkomt dat het vocht door de zwachtels lekt.

Als het been uiteindelijk zijn normale vorm heeft teruggekregen en de zweer is genezen dit gaat meestal hand in hand kan een elastische kous op maat worden aangelegd. Nadat een open been is genezen, komen sommige patiënten in aanmerking voor een operatie aan de spataderen, waardoor herhaling kan worden voorkomen. Voor een andere groep, vooral patiënten die een trombose hebben doorgemaakt, is het van belang dat zij levenslang elastische kousen blijven dragen. Alleen hiermee kan worden voorkomen dat opnieuw vocht in het been ontstaat waardoor de kans op een open been weer toeneemt.

Wat kunt u zelf doen?

U doet er goed aan de spieren van de onderbenen zo veel mogelijk te bewegen ook als u zit door regelmatig oefeningen met de voeten te doen. Daardoor worden de kuit-spieren gebruikt en zal het vocht beter naar boven worden gestuwd. Langdurig staan en zitten moet u zo veel mogelijk vermijden en regelmatig afwisselen met stukjes lopen. Als u last van oedeem in uw benen heeft en lang in een stoel moet zitten, kunt u het best met uw been omhoog zitten.