Psoriasis is een veelvoorkomende chronische huidziekte, bestaande uit rode plekken met zilverwitte schilfers die verspreid over de huid voorkomen. Ten minste 2% van de bevolking lijdt in zekere mate aan deze aandoening. Het is niet bekend wat de oorzaak van psoriasis is. Wel is duidelijk dat zowel erfelijke als omgevingsfactoren een rol spelen en dat het om een soort ontstekingsreactie van de huid gaat, waarbij de huidcellen die normaliter in 28 dagen uitgroeien tot hoorncellen, dat nu in 3 à 4 dagen doen. Daardoor hopen de ‘onvolwassen’ cellen zich op aan het huidoppervlak. Psoriasis kan ontstaan of verergeren door psychische spanningen, door focale infecties (dat zijn infecties door een vooral in het gebit en de amandelen aanwezige chronische ontstekingshaard) en door medicamenten.

Wat zijn de verschijnselen?

De meest voorkomende vorm van psoriasis, psoriasis vulgaris (vulgaris = gewoon), bestaat uit rode, zilverachtig schilferende plekken die overal op het lichaam kunnen voorkomen. Meestal verschijnt de uitslag op de schedel, ellebogen, knieën en romp. Soms gaat dit gepaard met gewrichtsklachten. De bovenste laag van de uitslag vervelt voortdurend, terwijl de onderliggende schubben stevig vastzitten. Psoriasis kan jeuken en pijnlijk zijn en de huid kan barsten of bloeden. Maar meestal geven psoriasis plekken heel weinig klachten. Psoriasis is niet altijd in dezelfde mate aanwezig. Er kunnen ook rustige periodes zijn. Ook het tijdstip waarop de aandoening begint, kan nogal verschillen. Bij een enkeling begint psoriasis al op zeer jonge leeftijd (vóór de puberteit), maar bij de meeste patiënten komen de eerste plekjes op volwassen leeftijd tevoorschijn, tussen de 20 en 35 jaar.

Hoe ziet de behandeling eruit?

Genezing van psoriasis is niet mogelijk; wel kan de aandoening zodanig worden behandeld dat de rode plekken nauwelijks zichtbaar zijn. Dat kan op veel manieren gebeuren. Een lokale behandeling met zalven (en crèmes) heeft over het algemeen de voorkeur boven de systemische behandeling (met pillen en dergelijke), die meer bijwerkingen kent. De systemische therapie blijft gereserveerd voor patiënten met ernstige en uitgebreide vormen van psoriasis. Maar ook bij de lokale behandeling moet u rekening houden met mogelijke bijwerkingen.

De meest toegepaste lokale middelen zijn zalven met vitamine-Dj-analogen (calcipotriol) en corticosteroïden. Sommige mensen die calcipotriol gebruiken, krijgen last van roodheid en irritatie van de huid, of zelfs van eczeem. Verder is het een goed en veilig middel. Corticosteroïden hebben meer nadelen, vooral bij langdurig gebruik. Bij kortdurend gebruik zijn dit wel de prettigste middelen om te smeren. Ze trekken compleet in de huid en laten geen sporen na. Daarnaast worden ditranol en teer veel gebruikt in dagbehandelingscentra of bij poliklinische begeleiding met intensieve instructies en bewaking. Deze middelen hebben meer bijwerkingen (verkleuringen, vlekken, irritatie en overgevoeligheid) dan de hiervoor genoemde.

Let wel op hoe u de zalf gebruikt. Gaat het om een ernstige droge plek, bedek die dan zo veel mogelijk met een verband. Smeer eerst de zalf met een spatel op een stukje ‘strijkschoon’ katoen en leg dit op de te verbinden plek. Zet het geheel vast met hydrofiel windsel. Let op: gebruik geen gaas direct op de huid. Dit schuurt te veel. Bovendien kan de zalf dan in het gaasje trekken en komt er te weinig zalf op de te behandelen plek. De volgende dag herhaalt u deze behandeling (smeer de nieuwe laag zalf gewoon over de oude laag heen). Is de plek te groot of niet geschikt om te verbinden, dan zult u een paar keer per dag een laagje zalf moeten aanbrengen.

Is de ernst van de huidafwijkingen zo groot dat zalven en licht geen uitkomst meer brengen, dan komen medicijnen in pilvorm in aanmerking. Tegenover de eenvoud van de behandeling staat een grotere kans op – soms ernstige – bijwerkingen.

Methotrexaat is een middel dat ook bij kanker wordt gebruikt. Het remt de celdeling in de huid en is zeer effectief tegen psoriasis. Helaas kan het tot ernstige bijwerkingen leiden, zoals een tekort aan bloedcellen en beschadiging van de lever. Acitretine is een van vitamine A afgeleide stof. Bij vrouwen die in verwachting zijn, kan dit middel ernstige afwijkingen bij de ongeboren vrucht veroorzaken. Na het staken van dit middel zal een vrouw nog twee jaar moeten wachten voordat ze zwanger mag worden. Ciclosporine wordt sinds een jaar of tien met succes gebruikt om na een transplantatie afstoting van organen tegen te gaan. Het is ook effectief gebleken bij het onderdrukken van psoriasis. Gezien het risico van nierbeschadiging wordt ook dit middel niet graag langdurig gegeven. Ten slotte zijn er nog lichtbehandelingen. De meest toegepaste zijn ultraviolet-B-therapie (UVB) en ultraviolet-A-the-rapie in combinatie met pillen die de huid gevoelig maken, psoraleen (PUVA). Lichtbehandeling kan het risico op huidkanker vergroten, maar dit risico is klein.

Wat kunt u zelf doen?

Aan psoriasis kunt u zelf veel doen. Baden heeft een gunstig effect op de aandoening. Een bad met warm water waaraan wat zout is toegevoegd, maakt de schilfers en schubben zachter, waardoor u de bovenste schilfers makkelijk kunt verwijderen. U kunt uw huid beter met een bad-olie dan met zeep wassen. Dit maakt de schilfering ook wat minder opvallend. Het is niet verstandig hard te boenen of, bij plekken op het behaarde hoofd, hard te borstelen om de schilfers te verwijderen. Daardoor wordt de huid ter plaatse geprikkeld en wordt de psoriasis geactiveerd. Hetzelfde geldt voor krabben.

Na het baden kunt u de huid insmeren met een zalf waarin een van de eerdergenoemde medicijnen is verwerkt, maar ook zalven zonder enige toevoeging (bijvoorbeeld alleen vaseline) hebben een gunstig effect.

Als de psoriasis plekken goed reageren op zonlicht, doet u er goed aan hier zo veel mogelijk gebruik van te maken. Verbranding moet echter worden voorkomen, want dat kan, evenals mechanische prikkeling (borstelen, krabben), de psoriasis juist verergeren. Gebruik een zonnebrandmiddel om de gezonde delen van de huid te beschermen. Psychische stress lijkt hij de meeste patiënten een rol te spelen. Omgekeerd kan de huidaandoening ook negatieve gevoelens en stress oproepen. Er zijn groepstherapieën waarbij patiënten elkaar steunen en ervaringen uitwisselen.