Huidkanker is een ongeremde deling van huidcellen, uitmondend in een kwaadaardig gezwel. De verschillende typen huidkanker zijn genoemd naar de soort cellen die zich ongeremd gaan delen. Het melanoom ontstaat uit de pigmentvormende cellen, het basocellulaire carcinoom uit de delende hoorncellen (keratinocyten) of basale cellen, en het spinocellulaire carcinoom uit de gewone hoorncellen of plaveiselcellen. Baso- en spinocellulaire carcinomen komen voornamelijk voor bij oudere mensen, melanomen ziet men op alle leeftijden.

Het basocellulaire carcinoom is de minst kwaadaardige vorm van huidkanker. Het wordt in de officiële kankerstatistieken niet eens opgenomen, omdat het vrijwel nooit uitzaait naar andere organen. Maar verder heeft het wel alle kenmerken van kanker. Als iemand zich niet laat behandelen, groeit het gezwel langzaam maar zeker – vooral in de diepte – door en baant zich een weg door ander weefsel. Dat kan ernstige gevolgen hebben, zoals botdestructie of weefselbeschadiging.

Bij veruit de meeste mensen is huidkanker (basocellulair en spinocellulair carcinoom) een gevolg van overmatige blootstelling aan ultraviolette (UV-)straling: het kortgolvige, niet-zichtbare spectrum van zonlicht. Deze straling komt overigens niet alleen in zonlicht voor, maar ook in bruiningsapparaten. De schade aan de huid wordt na een periode van tientallen jaren zichtbaar op de door de zon beschadigde plekken. Ongeveer 85% van de gezwellen doet zich voor in het hoofd-halsgebied en 15% op de romp en de ledematen. Vaak zijn ter plaatse zonbeschadigingen zichtbaar, zoals actinische keratose.

Bij een aantal mensen is huidkanker (vooral spinocellulair carcinoom) het gevolg van een vroegere bestraling of van medicijnen die men gebruikte na een nier- of andere transplantatie om het afweersysteem te onderdrukken. Naar schatting wordt het basocellulaire carcinoom in Nederland jaarlijks bij meer dan 16.000 mensen vastgesteld. Per jaar worden ongeveer 3000 mensen voor een spinocellulair carcinoom behandeld. De derde vorm van huidkanker, het melanoom, is de ernstigste.

Wat zijn de verschijnselen?

Een basocellulair carcinoom komt meestal voor in het gezicht. Het is een klein, glad, glazig bobbeltje dat geen pijn doet. Op een gegeven moment gaat het in het midden stuk en krijgt het een korstje met aan de rand een parelmoerachtige glans. Het korstje valt er gemakkelijk af, waarna zich een nieuw korstje vormt. Het lijkt dan het meest op een klein zweertje dat niet wil genezen en steeds opnieuw kapotgaat.

Een basocellulair carcinoom is vrijwel altijd beperkt tot één plek van de huid, maar soms begint het op meer plekken tegelijk. Vaker ziet men dat het ene basocellulaire carcinoom enkele jaren later wordt gevolgd door een tweede of derde basocellulair carcinoom op een andere plaats.

Een spinocellulair carcinoom komt doorgaans ook in het gezicht voor. Een tweede voorkeursplaats is de rug van een hand. Daarnaast kan een spinocellulair carcinoom zich uit een beschadigde plek op de huid ontwikkelen, bijvoorbeeld uit een hardnekkige zweer of een langdurige ontsteking. Ook deze tumor begint meestal met een bobbeltje (maar niet glazig), dat al snel overgaat in een niet-genezend wondje of zweertje met een korstje.

Hoe ziet de behandeling eruit?

Een basocellulair carcinoom zaait vrijwel nooit uit, maar moet wel goed worden behandeld omdat anders grote zweren en huiddefecten kunnen ontstaan en het kan doorgroeien ten koste vari gezond weefsel. Een spinocellulair carcinoom zaait wel uit en wordt dus nog zorgvuldiger behandeld.

Beide vormen van huidkanker worden veelal onder plaatselijke verdoving operatief verwijderd. Een alternatief is röntgenbestraling. Het bezwaar hiervan is dat men vaak moet terugkomen in het ziekenhuis (soms wel meer dan tien keer) omdat de röntgenstralen telkens in kleine porties worden toegediend.

Voor het basocellulaire carcinoom is er nog een andere behandelmogelijkheid: cryotherapie. Dit is een eenmalige poliklinische behandeling, waarbij de huidkanker met speciale apparatuur van buitenaf gedurende korte tijd wordt bevroren.

Wat kun je zelf doen?

Mensen met huidkanker doen er verstandig aan veranderingen van hun huid goed in de gaten te houden. Onderzoek maandelijks zelf je huid om verdachte plekken vroegtijdig te ontdekken, zodat ze nog gemakkelijk te genezen zijn. Aarzel niet om met een wondje dat niet wil genezen naar je huisarts te gaan. Hoe eerder huidkanker wordt ontdekt, des te groter is de kans op genezing zonder of slechts met minimale blijvende gevolgen.

Mensen met zonbeschadigingen of huidkanker vragen zich af of zij de zon helemaal moeten mijden. Dat hoeft niet. De zon doet immers ook veel mensen goed. Als je maar niet echt gaat liggen ‘bakken’ in de zon en voldoende beschermende maatregelen treft in de vorm van kleding en een zonnebrandmiddel tijdens sporten, fietsen of buiten werken. Beperk blootstelling aan de zon midden op de dag en ga niet onder een zonnebank liggen.