Functie van de huid

De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam. Hij heeft een oppervlak van 1,5 a 2 m2 (bij een volwassene) en vormt 15 a 20% van het lichaamsgewicht. De kleur van de huid wordt onder andere bepaald door de hoeveelheid pigment, door de bloeddoorstroming en door de dikte. De gemiddelde dikte van de huid is 2 a 3 millimeter, maar dit kan plaatselijk sterk variëren. Rond de ogen bijvoorbeeld is de huid zeer dun. De huiddikte hangt ook samen met de leeftijd.

Hoe zit onze huid in elkaar?

De huid bestaat uit drie lagen. Het bovenste (= buitenste) gedeelte wordt gevormd door de opperhuid: de epidermis. Daaronder ligt de lederhuid: het corium of de dermis. Deze lagen vormen de huid in engere zin. Het onderste gedeelte bestaat uit onderhuids bind- en vetweefsel: de zogenoemde subcutis.

De huid heeft beschermende en regulerende functies. Hij vormt in de eerste plaats een barrière die het lichaam beschermt tegen schadelijke invloeden van buitenaf (vooral verwondingen, hitte, zonlicht en infecties) en voorkomt dat water en elektrolyten naar buiten toe verloren gaan en ongewenste stoffen het lichaam binnenkomen. Er zijn stoffen die op de huid van sommige mensen al in zeer kleine hoeveelheden de afweercellen ter plaatse prikkelen en aanleiding geven tot een ontsteking (contacteczeem). Die stoffen heten contact allergenen. Een van de bekendste contact allergenen is nikkel. Een gave huid verkleint de kans op contacteczeem. Andersom zal er eerder contacteczeem optreden als de huid ter plaatse beschadigd is. Zo zal iemand met gaatjes in de oren eerder last krijgen van contacteczeem door het dragen van oorbellen die nikkel bevatten, dan iemand zonder gaatjes.

Daarnaast maakt de huid vitamine D aan met behulp van zonlicht en is de huid een belangrijk zintuig (waarneming van pijnlijke of (on)aangename prikkels). De huid heeft een isolerende functie en regelt de lichaamstemperatuur door middel van zweetklieren. Ten slotte is onze huid ook nog een opslagplaats voor vet (energie). Verder speelt de huid een grote rol in ons contact met anderen. Een gave en verzorgde huid komt aangenaam, mooi en aantrekkelijk over, terwijl een beschadigde, onverzorgde of vieze huid dat niet doet en zelfs afstotend kan werken. Vooral ons gezicht is in dat opzicht belangrijk.

Functies van de huid

We vatten de vele verschillende functies van onze huid kort samen:
• barrière;
• afweer van water en lichaamsvreemde stoffen;
• bescherming tegen ultraviolette stralen;
• bescherming tegen infecties;
• bescherming tegen verwondingen;
• warmteregulatie;
• productie van vitamine D;
• zintuigfunctie (tast, pijn, temperatuur);
• vetreserve;
• psychosociale functie.

De opperhuid

De bovenste laag, de epidermis, bestaat voornamelijk uit een laag cellen (hoorncellen of keratinocyten) die zich aan de onderkant voortdurend delen. Die nieuwe cellen duwen de oudere cellen naar boven. De oude cellen worden naar boven toe steeds dunner en verhoornen. Het zichtbare buitenste gedeelte van onze huid bestaat daardoor alleen uit een dunne laag van hoornstof (keratine), die de huid beschermt tegen schadelijke stoffen. Die mechanisch beschermende en gedeeltelijk voor water doorlaatbare laag wordt het stratum corneum (hoornlaag) genoemd. Op plaatsen waar de huid veel eelt bevat, zoals handpalmen en voetzolen, is die hoornlaag veel dikker.

Omdat onze huid van onderen uit voortdurend nieuwe cellen maakt, groeit de huid bij een verwonding vrij snel dicht. De afschilfering aan het oppervlak is meestal niet zichtbaar, behalve op het behaarde hoofd (roos) en bij bepaalde huidziekten. Onze opperhuid heeft zich ongeveer in één maand vernieuwd. In de opperhuid bevinden zich behalve de keratinocyten (de door delingen ontstane cellen) nog twee andere soorten cellen: de melanocyten en de eerdergenoemde Langerhans-cellen. Melanocyten of pigmentcellen zijn cellen die melanine produceren, het donkergekleurde huidpigment dat ons enigszins beschermt tegen de ultraviolette straling in zonlicht.

De melanocyten liggen in de basale laag (de onderste laag) van de opperhuid en dragen het pigment via uitlopers in de vorm van ‘parasolletjes’ over aan de keratinocyten. Het aantal melanocyten is bij alle mensen, ongeacht hun huidkleur, even groot. Maar deze cellen kunnen wel een zeer verschillende hoeveelheid melanine vormen. Dit veroorzaakt het verschil in huidkleur. Pigment beschermt de huid tegen zonnebrandreacties en tegen zonbeschadiging, waardoor minder snel veroudering optreedt. Langerhans-cellen hebben een belangrijke functie in het afweersysteem en beschermen ons lichaam tegen lichaamsvreemde stoffen, zoals contactallergenen, en tegen infecties. De opperhuid is de belangrijkste barrière.

Bij een intacte hoornlaag zal slechts een geringe hoeveelheid water via de huid verloren gaan. De lipiden (een soort vetbolletjes) in de opperhuid spelen hierbij een cruciale rol. De keratine (de hoornstof) in de hoornlaag is in staat water op te nemen en af te geven. Door een hoge vochtigheidsgraad van de omgeving, door transpiratie en door het afdekken van de huid neemt het watergehalte in de hoornlaag toe. Maar als de huid beschadigd raakt (bijvoorbeeld bij eczeem), zal het water-verlies via de huid sterk toenemen. De huid droogt dan uit.

De lederhuid

Onder de opperhuid ligt de lederhuid (dermis of corium), een enkele millimeters dikke bindweefsellaag. In de lederhuid bevinden zich cellen (fibroblasten) die een lijmachtige eiwitstof (collageen) en gele elastische vezels (elastine) maken, die doordrenkt zijn met een grondsubstantie (een gel). De vezels spelen een belangrijke rol bij het opvangen van mechanische trek- en rekkrachten. Tussen de cellen en vezels liggen bloedvaten, lymfevaten, zenuwuiteinden (voor tast-, pijn- en temperatuurzin), haarzakjes, zweetklieren en talgklieren.

De onderkant van de opperhuid en de bovenkant van de lederhuid zijn niet vlak. De grens vertoont een sterk golvend patroon met in- en uitstulpingen (als twee in elkaar grijpende deksels van een eierdoos), waardoor de opperhuid in de lederhuid verankerd ligt.

Onderhuids bind- en vetweefsel

Het onderhuidse bindweefsel is voornamelijk opgebouwd uit vethoudende cellen. Het heeft een belangrijke functie als warmte-isolerende laag, energieopslagplaats en stootkussen.

Talg en zweetklieren

De talgklieren zijn verspreid over de gehele huid, behalve in de handpalmen en op de voetzolen. Ze liggen altijd naast een haarzakje en monden daarin uit. Talg bestaat uit een mengsel van allerlei vettige stoffen die de huid soepel houden en beschermen tegen uitdroging. Gemiddeld liggen er zo’n kleine honderd talgklieren op iedere vierkante centimeter van de huid. Op het midden van de borst en de rug, in het gezicht en op het behaarde hoofd loopt dit aantal op tot bijna duizend. Mensen met een hoge talgproductie hebben dan ook vaak last van vet haar. Zweetklieren komen eveneens over het gehele lichaam voor. Ze spelen een belangrijke rol bij de warmteregulatie en bij seksuele prikkeling.